เศรษฐกิจหมุนเวียน: แบตฯ E-Bike เก่าจะไปไหนต่อ?

การเติบโตอย่างก้าวกระโดดของตลาดจักรยานไฟฟ้า หรือ E-Bike ในประเทศไทย นำมาซึ่งคำถามสำคัญที่ต้องพิจารณาอย่างเร่งด่วน นั่นคือปัญหาการจัดการแบตเตอรี่ที่เสื่อมสภาพหรือหมดอายุการใช้งาน เพื่อตอบโจทย์ความท้าทายนี้ แนวคิดเรื่อง เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) ได้กลายเป็นหัวใจสำคัญในการวางรากฐานสำหรับอนาคตที่ยั่งยืนของอุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้า

• แบตเตอรี่ E-Bike ที่หมดอายุการใช้งานไม่ใช่ขยะอิเล็กทรอนิกส์ แต่เป็นทรัพยากรที่มีมูลค่า สามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อใน “ชีวิตที่สอง” (Second Life) หรือนำไปรีไซเคิลเพื่อสกัดแร่ธาตุสำคัญกลับมาใช้ใหม่
• ประเทศไทยกำลังผลักดันนโยบายเศรษฐกิจหมุนเวียนอย่างจริงจัง โดยมีเป้าหมายเพื่อสร้างระบบนิเวศการจัดการแบตเตอรี่อย่างครบวงจร ตั้งแต่การใช้งาน การนำกลับมาใช้ซ้ำ ไปจนถึงการรีไซเคิลภายในประเทศ
• นวัตกรรมการพัฒนาแบตเตอรี่ทางเลือก เช่น แบตเตอรี่โซเดียมไอออนที่ใช้วัตถุดิบในประเทศ กำลังกลายเป็นอีกหนึ่งทางออกสำคัญที่ช่วยลดการพึ่งพาการนำเข้าและสร้างความมั่นคงด้านพลังงาน
• ความร่วมมือระหว่างภาครัฐและเอกชนคือกุญแจสำคัญในการสร้างโมเดลธุรกิจใหม่ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการแบตเตอรี่เก่า เช่น ศูนย์รีไซเคิล การผลิตสินค้าจากวัสดุรีไซเคิล และการให้บริการที่เกี่ยวข้อง

ในยุคที่ความนิยมของยานยนต์ไฟฟ้า โดยเฉพาะจักรยานไฟฟ้า (E-Bike) เพิ่มสูงขึ้นทั่วโลกและในประเทศไทย ปัญหาที่ตามมาอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้คือปริมาณขยะแบตเตอรี่ที่เพิ่มขึ้น ซึ่งสร้างความกังวลต่อผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม คำถามที่ว่า เศรษฐกิจหมุนเวียน: แบตฯ E-Bike เก่าจะไปไหนต่อ? จึงไม่ใช่แค่เรื่องของการกำจัดขยะ แต่เป็นโจทย์ใหญ่ที่ท้าทายการพัฒนานวัตกรรมและนโยบายเพื่อสร้างความยั่งยืน การเปลี่ยนผ่านจากเศรษฐกิจแบบเส้นตรง (ผลิต-ใช้-ทิ้ง) ไปสู่เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) คือแนวทางที่ทั่วโลกให้ความสำคัญ โดยมีเป้าหมายเพื่อหมุนเวียนทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุดและลดของเสียให้เหลือน้อยที่สุด

ภาพรวมของสถานการณ์แบตเตอรี่ E-Bike

ตลาด E-Bike ที่ขยายตัวอย่างรวดเร็วเป็นผลมาจากความต้องการเดินทางที่สะดวกสบาย เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และมีค่าใช้จ่ายต่ำ อย่างไรก็ตาม แบตเตอรี่ลิเธียมไอออนซึ่งเป็นหัวใจของ E-Bike มีอายุการใช้งานจำกัด โดยทั่วไปจะเสื่อมสภาพลงหลังจากการชาร์จประมาณ 500-1,000 รอบ หรือใช้งานประมาณ 3-5 ปี เมื่อแบตเตอรี่เหล่านี้ไม่สามารถเก็บประจุไฟฟ้าได้เพียงพอสำหรับการขับขี่อีกต่อไป ก็จะกลายเป็นขยะอิเล็กทรอนิกส์ (E-waste) ที่มีสารเคมีอันตราย หากไม่ได้รับการจัดการอย่างถูกวิธี สารเคมีเหล่านี้อาจปนเปื้อนสู่ดินและแหล่งน้ำ ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศและสุขภาพของมนุษย์

ด้วยเหตุนี้ รัฐบาลไทย โดยกระทรวงอุตสาหกรรมและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จึงได้กำหนดทิศทางที่ชัดเจนในการส่งเสริมและพัฒนาอุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้าควบคู่ไปกับการสร้างระบบบริหารจัดการแบตเตอรี่ใช้งานแล้วอย่างมีประสิทธิภาพ เป้าหมายหลักคือการสร้างห่วงโซ่มูลค่าของแบตเตอรี่ให้ครบวงจรภายในประเทศ เพื่อลดการพึ่งพาการนำเข้าวัตถุดิบ ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจใหม่ๆ จากทรัพยากรที่เคยถูกมองว่าเป็นเพียง “ขยะ”

แนวทางการจัดการแบตเตอรี่ที่หมดอายุการใช้งาน

ภายใต้กรอบของเศรษฐกิจหมุนเวียน แบตเตอรี่ E-Bike ที่เสื่อมสภาพไม่ได้สิ้นสุดวงจรชีวิตลงทันที แต่สามารถเดินทางต่อไปได้ใน 3 เส้นทางหลัก ซึ่งแต่ละเส้นทางล้วนมีเป้าหมายเพื่อยืดอายุการใช้งานและดึงคุณค่าของทรัพยากรกลับมาให้ได้มากที่สุด

การนำกลับมาใช้ใหม่ (Second Life): ชีวิตที่สองของแบตเตอรี่

แนวคิด “ชีวิตที่สอง” หรือ Second Life คือการนำแบตเตอรี่ที่ความจุลดลงจนไม่เหมาะกับการใช้งานใน E-Bike ซึ่งต้องการกำลังขับเคลื่อนสูง ไปใช้กับอุปกรณ์หรือยานพาหนะไฟฟ้าอื่นที่ต้องการพลังงานน้อยกว่า แม้ว่าแบตเตอรี่อาจเหลือความจุเพียง 70-80% ของความจุเดิม แต่มันยังคงมีประสิทธิภาพเพียงพอสำหรับประยุกต์ใช้ในรูปแบบอื่นได้อีกหลายปี

ในประเทศไทย กระทรวงอุตสาหกรรมได้แสดงให้เห็นถึงศักยภาพของแนวทางนี้อย่างเป็นรูปธรรม ผ่านการพัฒนาต้นแบบยานยนต์ไฟฟ้าที่ใช้แบตเตอรี่ E-Bike เก่า ซึ่งถือเป็นความสำเร็จครั้งแรกของประเทศ ตัวอย่างเช่น:

• รถกอล์ฟไฟฟ้า: แบตเตอรี่ E-Bike หลายๆ ก้อนสามารถนำมาประกอบกันเป็นชุดพลังงานสำหรับรถกอล์ฟ ซึ่งเคลื่อนที่ด้วยความเร็วไม่สูงและในระยะทางจำกัด
• รถจักรยานยนต์ไฟฟ้าดัดแปลง (EV Conversion): การนำแบตเตอรี่เก่ามาใช้ในโครงการดัดแปลงรถจักรยานยนต์เครื่องยนต์สันดาปให้เป็นระบบไฟฟ้า ช่วยลดต้นทุนและทำให้การเข้าถึงยานยนต์ไฟฟ้าเป็นไปได้ง่ายขึ้น

การให้ชีวิตที่สองแก่แบตเตอรี่ไม่เพียงแต่ช่วยยืดอายุการใช้งานของผลิตภัณฑ์ แต่ยังช่วยลดปริมาณขยะอิเล็กทรอนิกส์ที่ต้องเข้าสู่กระบวนการรีไซเคิลหรือกำจัดได้ในทันที ถือเป็นการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่าสูงสุด

การรีไซเคิล: หมุนเวียนทรัพยากรสู่แบตเตอรี่ก้อนใหม่

เมื่อแบตเตอรี่หมดอายุการใช้งานในชีวิตที่สอง หรือไม่สามารถนำไปใช้ประโยชน์ต่อได้แล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการนำเข้าสู่กระบวนการรีไซเคิลแบตเตอรี่ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการปิดวงจรเศรษฐกิจหมุนเวียน กระบวนการนี้เกี่ยวข้องกับการแยกชิ้นส่วนแบตเตอรี่และสกัดแร่ธาตุที่มีค่าทางเศรษฐกิจสูงออกมา เช่น ลิเธียม, นิกเกิล, โคบอลต์, และแมงกานีส

กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่กำลังทำงานอย่างหนักเพื่อสร้างรูปแบบธุรกิจและระบบบริหารจัดการแบตเตอรี่ใช้งานแล้วให้เกิดขึ้นจริงในประเทศไทย เป้าหมายคือการสร้างอุตสาหกรรมรีไซเคิลที่สามารถหมุนเวียนวัสดุเหล่านี้กลับมาใช้ในการผลิตแบตเตอรี่ใหม่หรือใช้ในอุตสาหกรรมอื่นๆ ภายในประเทศ การทำเช่นนี้จะช่วย:

• ลดการพึ่งพาการนำเข้า: แร่ธาตุที่ใช้ผลิตแบตเตอรี่ส่วนใหญ่ต้องนำเข้าจากต่างประเทศ การรีไซเคิลจะช่วยสร้างแหล่งวัตถุดิบทุติยภูมิ (Secondary Raw Materials) ที่มีความมั่นคง
• ลดผลกระทบสิ่งแวดล้อม: การทำเหมืองเพื่อสกัดแร่ธาตุใหม่ใช้พลังงานมหาศาลและส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมสูง การรีไซเคิลจึงเป็นทางเลือกที่เป็นมิตรต่อโลกมากกว่า
• สร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ: อุตสาหกรรมรีไซเคิลแบตเตอรี่เป็นธุรกิจใหม่ที่มีศักยภาพในการเติบโตสูง สามารถสร้างงานและรายได้ให้กับประเทศ

การพัฒนาแบตเตอรี่ทางเลือก: นวัตกรรมจากทรัพยากรในประเทศ

นอกจากการจัดการแบตเตอรี่เก่าแล้ว อีกหนึ่งกลยุทธ์ที่สำคัญคือการพัฒนาเทคโนโลยีแบตเตอรี่ใหม่ๆ ที่ยั่งยืนกว่าเดิม ประเทศไทยได้ก้าวไปอีกขั้นด้วยการพัฒนา แบตเตอรี่โซเดียมไอออน (Sodium-Ion Battery) ซึ่งเป็นความสำเร็จครั้งแรกในภูมิภาคอาเซียน แบตเตอรี่ชนิดนี้มีข้อได้เปรียบที่น่าสนใจหลายประการ:

• ใช้วัตถุดิบในประเทศ: แบตเตอรี่โซเดียมไอออนใช้แร่เกลือหินเป็นวัตถุดิบหลัก ซึ่งประเทศไทยมีแหล่งสำรองจำนวนมาก ทำให้สามารถลดการพึ่งพาสารลิเธียมที่ต้องนำเข้าทั้งหมด
• ต้นทุนต่ำกว่า: โซเดียมมีราคาถูกกว่าลิเธียมอย่างมีนัยสำคัญ ส่งผลให้ต้นทุนการผลิตแบตเตอรี่โดยรวมลดลง ซึ่งจะทำให้ยานยนต์ไฟฟ้ามีราคาที่เข้าถึงง่ายขึ้น
• เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม: กระบวนการผลิตและการจัดการหลังหมดอายุใช้งานมีความซับซ้อนน้อยกว่าและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าแบตเตอรี่ลิเธียมไอออน

ล่าสุด ได้มีการนำแบตเตอรี่โซเดียมไอออนไปติดตั้งในจักรยานไฟฟ้าต้นแบบและเปิดตัวสู่สาธารณะแล้ว ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความพร้อมของเทคโนโลยีและศักยภาพในการนำไปใช้งานจริงในอนาคตอันใกล้

นโยบายภาครัฐและการขับเคลื่อนเศรษฐกิจหมุนเวียนในไทย

การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจหมุนเวียนสำหรับแบตเตอรี่ยานยนต์ไฟฟ้าจำเป็นต้องอาศัยการสนับสนุนและนโยบายที่ชัดเจนจากภาครัฐ ซึ่งรัฐบาลไทยได้ให้ความสำคัญกับเรื่องนี้อย่างยิ่ง

โมเดลเศรษฐกิจ BCG: กรอบการทำงานเพื่อความยั่งยืน

นโยบายการจัดการแบตเตอรี่สอดคล้องโดยตรงกับโมเดลเศรษฐกิจ BCG (Bio-Circular-Green Economy) หรือ เศรษฐกิจชีวภาพ-เศรษฐกิจหมุนเวียน-เศรษฐกิจสีเขียว ซึ่งเป็นวาระแห่งชาติ โดยมีเป้าหมายเพื่อขับเคลื่อนการเติบโตทางเศรษฐกิจควบคู่ไปกับการพัฒนาสังคมและรักษาสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน การจัดการแบตเตอรี่ E-Bike เก่า ถือเป็นตัวอย่างที่ชัดเจนของหลักการ “Circular” และ “Green” ในโมเดลนี้

แบตเตอรี่ E-Bike เก่าไม่ใช่ขยะ แต่เป็นทรัพยากรที่มีค่าซึ่งสามารถนำกลับมาสร้างประโยชน์ใหม่ในระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนได้อย่างไม่รู้จบ เพื่อขับเคลื่อนอนาคตที่ยั่งยืนของประเทศไทย

โครงการนำร่องและตัวอย่างความสำเร็จ

นอกเหนือจากการพัฒนาต้นแบบต่างๆ แล้ว ภาครัฐยังได้ริเริ่มโครงการนำร่องเพื่อทดสอบและขยายผลการใช้งานจริง เช่น โครงการสถานีสับเปลี่ยนแบตเตอรี่ (Battery Swapping Station) ในหน่วยงานภาครัฐอย่างการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ซึ่งช่วยอำนวยความสะดวกให้ผู้ใช้งานและทำให้การบริหารจัดการแบตเตอรี่เป็นระบบมากขึ้น โครงการเหล่านี้เป็นเครื่องพิสูจน์ถึงความมุ่งมั่นของรัฐบาลในการสร้างระบบนิเวศยานยนต์ไฟฟ้าที่สมบูรณ์และยั่งยืน

อนาคตของตลาดแบตเตอรี่ E-Bike และโอกาสทางธุรกิจ

แนวโน้มของอุตสาหกรรมแบตเตอรี่ยานยนต์ไฟฟ้ายังคงเติบโตอย่างต่อเนื่อง ซึ่งมาพร้อมกับความท้าทายและโอกาสใหม่ๆ สำหรับผู้ประกอบการและนักลงทุน

แนวโน้มการเติบโตของตลาด

ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ถือเป็นตลาดที่มีศักยภาพสูงสำหรับการเติบโตของ E-Bike และยานยนต์ไฟฟ้าขนาดเล็กอื่นๆ ความต้องการแบตเตอรี่ลิเธียมไอออนสำหรับยานพาหนะเหล่านี้มีมูลค่าตลาดที่สูงและคาดว่าจะขยายตัวอย่างต่อเนื่องในอีกหลายปีข้างหน้า การเติบโตนี้เป็นแรงผลักดันสำคัญที่ทำให้การลงทุนในเทคโนโลยีการจัดการแบตเตอรี่มีความจำเป็นและคุ้มค่า

ความท้าทายและโอกาสใหม่

ความท้าทายหลักในปัจจุบันคือการสร้างโครงสร้างพื้นฐานที่รองรับการรวบรวม ขนส่ง และจัดการแบตเตอรี่ที่ใช้แล้วให้มีประสิทธิภาพและครอบคลุมทั่วประเทศ รวมถึงการสร้างความตระหนักรู้ให้ผู้ใช้งานนำแบตเตอรี่เก่าเข้าสู่ระบบอย่างถูกวิธี อย่างไรก็ตาม ความท้าทายเหล่านี้ก็ได้เปิดประตูสู่โอกาสทางธุรกิจใหม่ๆ ที่หลากหลาย เช่น:

• ธุรกิจรวบรวมและคัดแยกแบตเตอรี่: การสร้างเครือข่ายจุดรับคืนแบตเตอรี่เก่าจากผู้ใช้งาน
• ธุรกิจรีไซเคิลและสกัดแร่: การลงทุนในโรงงานและเทคโนโลยีรีไซเคิลที่ทันสมัย
• ธุรกิจผลิตสินค้าจากแบตเตอรี่ Second Life: เช่น ระบบสำรองไฟ (Energy Storage System) ขนาดเล็กสำหรับบ้านเรือนหรือภาคเกษตร
• ธุรกิจให้คำปรึกษาและออกแบบระบบ: การวางแผนระบบจัดการแบตเตอรี่สำหรับองค์กรและนิคมอุตสาหกรรม

บทสรุป: สู่อนาคตที่ยั่งยืนของยานยนต์ไฟฟ้า

อนาคตของแบตเตอรี่ E-Bike เก่าในประเทศไทยกำลังถูกเปลี่ยนผ่านจาก “ขยะ” ไปสู่ “ทรัพยากร” ที่มีค่าภายใต้กรอบของเศรษฐกิจหมุนเวียน ผ่านแนวทางที่หลากหลายทั้งการให้ชีวิตที่สอง การรีไซเคิลเพื่อหมุนเวียนวัตถุดิบ และการพัฒนานวัตกรรมแบตเตอรี่ทางเลือก ความพยายามร่วมกันระหว่างภาครัฐและภาคเอกชนไม่เพียงแต่จะช่วยแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดจากขยะอิเล็กทรอนิกส์ แต่ยังเป็นการวางรากฐานที่แข็งแกร่งให้กับอุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้าของไทย สร้างความมั่นคงทางพลังงาน และเปิดโอกาสทางเศรษฐกิจใหม่ๆ ที่จะนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนในระยะยาว

สำหรับผู้ที่สนใจในเทคโนโลยีจักรยานไฟฟ้าและต้องการเป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางที่ยั่งยืน GIANT Shopping Mall คือศูนย์รวมที่จำหน่ายจักรยานไฟฟ้าทุกประเภท สกู๊ตเตอร์ไฟฟ้า และ E-Bike ที่ออกแบบมาเพื่อตอบโจทย์ทุกความต้องการในการเดินทางยุคใหม่

สามารถเยี่ยมชมสินค้าและรับคำปรึกษาได้ผ่านช่องทาง FACEBOOK PAGE หรือ LINE และ ติดต่อ สอบถามเพิ่มเติม ได้โดยตรง