เศรษฐกิจหมุนเวียน: อนาคตการรีไซเคิลแบตฯ E-Bike ในไทย

แนวคิดเรื่อง เศรษฐกิจหมุนเวียน: อนาคตการรีไซเคิลแบตฯ E-Bike ในไทย กำลังกลายเป็นหัวข้อสำคัญที่ได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว เนื่องจากการเติบโตของตลาดจักรยานไฟฟ้า (E-Bike) นำมาซึ่งความท้าทายในการจัดการแบตเตอรี่ที่หมดอายุการใช้งาน การนำหลักการเศรษฐกิจหมุนเวียนมาประยุกต์ใช้จึงเป็นกุญแจสำคัญในการสร้างความยั่งยืน ลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และสร้างมูลค่าเพิ่มจากขยะอิเล็กทรอนิกส์

ประเด็นสำคัญที่น่าสนใจ

• ตลาดจักรยานไฟฟ้าทั่วโลกและในไทยมีการเติบโตอย่างมีนัยสำคัญ โดยคาดการณ์ว่ามูลค่าตลาดโลกจะสูงถึง 42,270 ล้านเหรียญสหรัฐในปี 2569 ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อปริมาณแบตเตอรี่ที่ต้องจัดการในอนาคต
• ภาครัฐไทย โดยเฉพาะกระทรวงพาณิชย์และกระทรวงอุตสาหกรรม ได้ผลักดันโมเดลเศรษฐกิจหมุนเวียนอย่างจริงจัง ผ่านแผนพัฒนาระดับประเทศและมาตรการส่งเสริมการลงทุน เพื่อสร้างระบบนิเวศยานยนต์ไฟฟ้าที่ครบวงจร
• การรีไซเคิลแบตเตอรี่ลิเธียมไอออนเป็นกระบวนการที่ซับซ้อนแต่จำเป็น เนื่องจากประกอบด้วยโลหะมีค่าที่สามารถนำกลับมาใช้ใหม่ได้ และยังช่วยลดความเป็นพิษต่อสิ่งแวดล้อม
• ประเทศไทยกำลังพัฒนานวัตกรรมด้านการรีไซเคิลและแบตเตอรี่ทางเลือก เช่น แบตเตอรี่โซเดียมไอออน เพื่อลดการพึ่งพาวัตถุดิบนำเข้าและสร้างความมั่นคงทางพลังงาน
• แม้จะมีโอกาสทางธุรกิจสูง แต่การสร้างระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนที่สมบูรณ์ยังคงเผชิญความท้าทายด้านกลไกเชิงนโยบาย ระบบการจัดเก็บรวบรวม และการลงทุนในเทคโนโลยีขั้นสูง

บทนำสู่เศรษฐกิจหมุนเวียนในอุตสาหกรรม E-Bike

การเปลี่ยนผ่านสู่การใช้ยานยนต์ไฟฟ้าเป็นหนึ่งในเมกะเทรนด์ที่สำคัญของโลก และจักรยานไฟฟ้า (E-Bike) ก็เป็นส่วนหนึ่งของการเปลี่ยนแปลงนี้ที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย ด้วยเหตุผลด้านความสะดวกสบาย การส่งเสริมสุขภาพ และความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตาม การเติบโตอย่างก้าวกระโดดของตลาด E-Bike ได้สร้างคำถามสำคัญตามมา นั่นคือ “แบตเตอรี่ที่หมดอายุแล้วจะไปไหนต่อ?” ปัญหานี้ทำให้แนวคิด เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) เข้ามามีบทบาทสำคัญในฐานะทางออกที่ยั่งยืน

เศรษฐกิจหมุนเวียนไม่ได้เป็นเพียงแค่การรีไซเคิล แต่เป็นระบบที่มุ่งเน้นการใช้ทรัพยากรให้เกิดประโยชน์สูงสุดตลอดวงจรชีวิตของผลิตภัณฑ์ ตั้งแต่การออกแบบที่เอื้อต่อการซ่อมแซม การนำกลับมาใช้ใหม่ ไปจนถึงการแปรสภาพวัสดุเพื่อสร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ ซึ่งจะช่วยลดปริมาณขยะอิเล็กทรอนิกส์ ลดการพึ่งพาทรัพยากรธรรมชาติ และสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจใหม่ๆ ให้กับประเทศ สำหรับอุตสาหกรรม E-Bike ในไทย ซึ่งกำลังอยู่ในช่วงของการเติบโต การวางรากฐานระบบการจัดการแบตเตอรี่ตามหลักเศรษฐกิจหมุนเวียนจึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง เพื่อสร้างอนาคตที่ยั่งยืนให้กับวงการไมโครโมบิลิตี้ของประเทศ

แนวโน้มตลาดจักรยานไฟฟ้าและการเติบโตในประเทศไทย

ภาพรวมตลาดโลกและศักยภาพของไทย

ตลาดจักรยานไฟฟ้าทั่วโลกกำลังขยายตัวอย่างรวดเร็ว โดยมีข้อมูลคาดการณ์ว่าจะเติบโตจากมูลค่า 24,300 ล้านเหรียญสหรัฐในปี 2564 ไปสู่ 42,270 ล้านเหรียญสหรัฐในปี 2569 การเติบโตนี้สะท้อนให้เห็นถึงความต้องการที่เพิ่มขึ้นของผู้บริโภคทั่วโลกต่อรูปแบบการเดินทางที่สะอาดและมีประสิทธิภาพ

สำหรับประเทศไทย มีความพร้อมอย่างยิ่งที่จะเป็นส่วนหนึ่งของการเติบโตนี้ ทั้งในฐานะฐานการผลิตที่สำคัญและตลาดที่มีศักยภาพ คณะกรรมการส่งเสริมการลงทุน (บีโอไอ) ได้ออกมาตรการส่งเสริมการลงทุนในอุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้าอย่างครบวงจร ไม่ว่าจะเป็นการผลิตจักรยานไฟฟ้า การผลิตแบตเตอรี่ และชิ้นส่วนส่วนประกอบที่เกี่ยวข้อง เพื่อสร้างระบบนิเวศ (Ecosystem) ที่แข็งแกร่งและดึงดูดการลงทุนจากต่างชาติ การสนับสนุนจากภาครัฐนี้เป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้ไทยกลายเป็นผู้เล่นที่น่าจับตามองในอุตสาหกรรม E-Bike ระดับภูมิภาค

ปัจจัยที่ขับเคลื่อนความนิยมในประเทศ

ความนิยมจักรยานไฟฟ้าในประเทศไทยไม่ได้เกิดจากนโยบายส่งเสริมเพียงอย่างเดียว แต่ยังมาจากพฤติกรรมของผู้บริโภคที่เปลี่ยนแปลงไป ผู้คนหันมาใส่ใจสุขภาพมากขึ้นและมองหาทางเลือกในการออกกำลังกายที่เข้าถึงง่าย จักรยานไฟฟ้าจึงตอบโจทย์ทั้งในแง่ของการเดินทางในชีวิตประจำวันและการพักผ่อนหย่อนใจ นอกจากนี้ กระแสรักษ์โลกและความตระหนักด้านสิ่งแวดล้อมยังเป็นอีกหนึ่งปัจจัยสำคัญที่ผลักดันให้ผู้บริโภคเลือกใช้ยานพาหนะที่ไม่ปล่อยมลพิษ การเติบโตของตลาด E-Bike ในไทยจึงเป็นผลมาจากทั้งแรงขับเคลื่อนทางเศรษฐกิจและค่านิยมทางสังคมที่เปลี่ยนไป

เศรษฐกิจหมุนเวียน: โมเดลขับเคลื่อนความยั่งยืน

หลักการและเป้าหมายของเศรษฐกิจหมุนเวียน

เศรษฐกิจหมุนเวียนเป็นแนวคิดที่ต่างจากเศรษฐกิจแบบเส้นตรง (Linear Economy) แบบดั้งเดิมที่เน้นการ “ผลิต-ใช้-ทิ้ง” (Take-Make-Dispose) โดยสิ้นเชิง หลักการของเศรษฐกิจหมุนเวียนคือการออกแบบระบบเศรษฐกิจที่ไม่มีของเสีย (Zero Waste) โดยให้ความสำคัญกับการหมุนเวียนทรัพยากรและวัสดุต่างๆ ภายในระบบให้ยาวนานที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ ผ่านกระบวนการต่างๆ เช่น การใช้ซ้ำ (Reuse), การซ่อมแซม (Repair), การปรับปรุงใหม่ (Refurbish) และการรีไซเคิล (Recycle)

เป้าหมายสูงสุดคือการลดการถลุงทรัพยากรใหม่ ลดปริมาณขยะที่ต้องนำไปฝังกลบ และลดผลกระทบเชิงลบต่อสิ่งแวดล้อม ในบริบทของแบตเตอรี่ E-Bike การนำแนวคิดนี้มาใช้หมายถึงการออกแบบแบตเตอรี่ที่ง่ายต่อการถอดประกอบและรีไซเคิล การสร้างระบบรวบรวมแบตเตอรี่เก่าที่มีประสิทธิภาพ และการลงทุนในเทคโนโลยีเพื่อสกัดโลหะมีค่ากลับมาใช้ในการผลิตแบตเตอรี่ใหม่ ซึ่งจะช่วยสร้างวงจรปิด (Closed Loop) ที่สมบูรณ์และยั่งยืน

เศรษฐกิจหมุนเวียนเปลี่ยนมุมมองต่อ “ขยะ” ให้กลายเป็น “ทรัพยากร” ที่มีค่า ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการพัฒนาที่ยั่งยืนในยุคที่ทรัพยากรธรรมชาติมีอยู่อย่างจำกัด

การเปรียบเทียบระหว่างเศรษฐกิจเส้นตรงและเศรษฐกิจหมุนเวียน

เพื่อให้เห็นภาพที่ชัดเจนยิ่งขึ้น การเปรียบเทียบแนวคิดทั้งสองรูปแบบสำหรับวงจรชีวิตของแบตเตอรี่ E-Bike สามารถสรุปได้ดังตารางต่อไปนี้

นโยบายภาครัฐกับการส่งเสริมการรีไซเคิลแบตเตอรี่

บทบาทของภาครัฐในการสร้างระบบนิเวศที่ยั่งยืน

ภาครัฐมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการวางรากฐานและขับเคลื่อนแนวคิด เศรษฐกิจหมุนเวียน ให้เกิดขึ้นจริงในภาคอุตสาหกรรม กระทรวงพาณิชย์และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้นำโมเดลเศรษฐกิจหมุนเวียนผนวกเข้ากับแผนพัฒนาประเทศ โดยมีเป้าหมายเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ทรัพยากร ลดปริมาณขยะ และส่งเสริมให้ธุรกิจปรับตัวสู่โมเดลที่ยั่งยืนมากขึ้น

ในส่วนของอุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้า รัฐบาลได้ออกมาตรการส่งเสริมที่ครอบคลุมตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ ตั้งแต่การสนับสนุนการผลิตยานยนต์ไฟฟ้าและชิ้นส่วนสำคัญอย่างแบตเตอรี่ ไปจนถึงการพัฒนากระบวนการจัดการแบตเตอรี่ที่ใช้แล้ว การสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการลงทุนและนวัตกรรมเป็นหัวใจสำคัญที่จะทำให้ประเทศไทยสามารถสร้างระบบนิเวศที่สมบูรณ์และแข่งขันได้ในระดับสากล

มาตรการสนับสนุนและโครงการนำร่อง

เพื่อผลักดันให้แนวคิดนี้เป็นรูปธรรม ภาครัฐได้ริเริ่มโครงการและมาตรการสนับสนุนต่างๆ ที่น่าสนใจ ตัวอย่างเช่น:

• การจัดตั้ง Sandbox: เปิดพื้นที่ทดลองสำหรับรูปแบบธุรกิจหมุนเวียนใหม่ๆ เพื่อให้ผู้ประกอบการสามารถทดสอบแนวคิดและนวัตกรรมได้ในสภาพแวดล้อมที่ควบคุม ลดความเสี่ยงและเร่งการเรียนรู้
• มาตรการช่วยเหลือผู้ประกอบการ: ให้การสนับสนุนทางการเงินและทางเทคนิคแก่ธุรกิจที่ต้องการปรับเปลี่ยนกระบวนการผลิตหรือการจัดการให้สอดคล้องกับหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน
• การสร้างฐานข้อมูล: พัฒนาระบบติดตามและประเมินผลการดำเนินงาน เพื่อรวบรวมข้อมูลและนำมาปรับปรุงนโยบายให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
• มาตรการสนับสนุนการรีไซเคิล: มีการออกมาตรการจูงใจทางการเงิน เช่น การสนับสนุนงบประมาณ 42,000 บาทต่อคันสำหรับกระบวนการรีไซเคิลแบตเตอรี่ ซึ่งดึงดูดให้องค์กรกว่า 8,000 แห่งเข้าร่วมในระบบนี้ สะท้อนให้เห็นถึงความมุ่งมั่นในการสร้างกลไกตลาดสำหรับการรีไซเคิล

กระบวนการจัดการแบตเตอรี่ E-Bike ที่หมดอายุการใช้งาน

ความท้าทายของแบตเตอรี่ลิเธียมไอออน

แบตเตอรี่ที่ใช้ในจักรยานไฟฟ้าส่วนใหญ่เป็นประเภทลิเธียมไอออน (Li-ion) ซึ่งมีข้อดีในด้านความจุพลังงานสูงและน้ำหนักเบา อย่างไรก็ตาม เมื่อแบตเตอรี่เหล่านี้เสื่อมสภาพหรือหมดอายุการใช้งาน จะกลายเป็นขยะอิเล็กทรอนิกส์อันตราย หากจัดการไม่ถูกวิธี สารเคมีภายใน เช่น ลิเธียม โคบอลต์ และนิกเกิล อาจรั่วไหลและปนเปื้อนสู่สิ่งแวดล้อมได้

นอกจากนี้ โลหะเหล่านี้ยังเป็นทรัพยากรที่มีค่าและมีจำกัด การทิ้งแบตเตอรี่ไปโดยไม่ผ่านกระบวนการรีไซเคิลจึงเป็นการสูญเสียทรัพยากรทางเศรษฐกิจอย่างน่าเสียดาย ความท้าทายหลักจึงอยู่ที่การพัฒนากระบวนการรวบรวมและรีไซเคิลที่มีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และคุ้มค่าในเชิงพาณิชย์

นวัตกรรมและเทคโนโลยีการรีไซเคิล

กระทรวงอุตสาหกรรมของไทยได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของปัญหานี้และได้เริ่มพัฒนากระบวนการรีไซเคิลแบตเตอรี่เสื่อมสภาพอย่างจริงจัง เทคโนโลยีการรีไซเคิลในปัจจุบันมีความก้าวหน้าไปมาก สามารถสกัดโลหะมีค่า เช่น ลิเธียม โคบอลต์ นิกเกิล และแมงกานีส ออกจากเซลล์แบตเตอรี่เก่า เพื่อนำกลับไปใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตแบตเตอรี่ใหม่ได้ ซึ่งช่วยลดการพึ่งพาการนำเข้าวัตถุดิบจากต่างประเทศ และสร้างความมั่นคงให้กับห่วงโซ่อุปทานของอุตสาหกรรมแบตเตอรี่ในประเทศ

การพัฒนาแบตเตอรี่ทางเลือกเพื่ออนาคต

นอกเหนือจากการรีไซเคิลแบตเตอรี่ที่มีอยู่เดิม การวิจัยและพัฒนาแบตเตอรี่ทางเลือกก็เป็นอีกหนึ่งทิศทางที่น่าสนใจ ประเทศไทยกำลังศึกษาและพัฒนาแบตเตอรี่โซเดียมไอออน (Sodium-ion) ซึ่งมีข้อดีคือใช้วัตถุดิบที่สามารถหาได้ง่ายในประเทศ เช่น เกลือโซเดียม ทำให้มีต้นทุนที่ต่ำกว่าและลดการพึ่งพาวัตถุดิบเชิงกลยุทธ์จากต่างประเทศ การพัฒนาเทคโนโลยีแบตเตอรี่ของตนเองจะช่วยเสริมสร้างความแข็งแกร่งให้กับอุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้าของไทยในระยะยาว และยังสอดคล้องกับหลักการเศรษฐกิจหมุนเวียนที่เน้นการใช้ทรัพยากรในท้องถิ่นให้เกิดประโยชน์สูงสุด

โอกาสและความท้าทายของเศรษฐกิจหมุนเวียนในไทย

โอกาสสำหรับผู้ประกอบการและภาคธุรกิจ

การเปลี่ยนผ่านสู่เศรษฐกิจหมุนเวียนเปิดโอกาสทางธุรกิจใหม่ๆ มากมาย ผู้ประกอบการสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มจาก “ของเสีย” ได้ในหลากหลายรูปแบบ เช่น ธุรกิจรวบรวมและคัดแยกแบตเตอรี่เก่า, โรงงานรีไซเคิลที่ใช้เทคโนโลยีขั้นสูงในการสกัดโลหะ, หรือแม้แต่ธุรกิจที่นำวัสดุเหลือใช้มาสร้างสรรค์เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ (Upcycling) การออกแบบผลิตภัณฑ์ตั้งแต่ต้นทางให้รองรับการนำกลับมาใช้ใหม่หรือซ่อมแซมได้ง่าย ก็เป็นอีกหนึ่งกลยุทธ์ที่สามารถสร้างความได้เปรียบในการแข่งขันและตอบสนองต่อความต้องการของผู้บริโภคยุคใหม่ที่ใส่ใจสิ่งแวดล้อม

ความท้าทายที่ต้องก้าวข้าม

แม้ว่าภาพรวมและทิศทางนโยบายจะดูสดใส แต่การทำให้ระบบเศรษฐกิจหมุนเวียนสำหรับแบตเตอรี่ E-Bike เกิดขึ้นจริงได้อย่างสมบูรณ์ยังมีความท้าทายหลายประการที่ต้องร่วมกันแก้ไข:

• กลไกเชิงนโยบาย: จำเป็นต้องมีกฎระเบียบที่ชัดเจนและครอบคลุมเกี่ยวกับการจัดการขยะอิเล็กทรอนิกส์และความรับผิดชอบของผู้ผลิต (Extended Producer Responsibility – EPR)
• ระบบการจัดเก็บ: การสร้างระบบรวบรวมแบตเตอรี่ที่หมดอายุจากผู้บริโภคให้มีประสิทธิภาพและครอบคลุมทั่วประเทศยังเป็นโจทย์ใหญ่ที่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วน
• การลงทุนในเทคโนโลยี: เทคโนโลยีการรีไซเคิลที่มีประสิทธิภาพสูงมักต้องใช้เงินลงทุนจำนวนมาก การสร้างแรงจูงใจให้ภาคเอกชนลงทุนในด้านนี้จึงเป็นสิ่งจำเป็น
• การสร้างความตระหนักรู้: ผู้บริโภคจำเป็นต้องมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับวิธีการทิ้งแบตเตอรี่อย่างปลอดภัยและตระหนักถึงความสำคัญของการนำไปรีไซเคิล

บทสรุป: ทิศทางอนาคตของการจัดการแบตเตอรี่ E-Bike

เศรษฐกิจหมุนเวียน: อนาคตการรีไซเคิลแบตฯ E-Bike ในไทย ถือเป็นเส้นทางที่ชัดเจนและจำเป็นอย่างยิ่งในการสร้างการเติบโตที่ยั่งยืนให้กับอุตสาหกรรมยานยนต์ไฟฟ้าของประเทศ ด้วยการสนับสนุนที่แข็งแกร่งจากภาครัฐผ่านนโยบายส่งเสริมการลงทุน การพัฒนานวัตกรรมแบตเตอรี่ทางเลือก และการสร้างระบบนิเวศที่เอื้อต่อการรีไซเคิล ประเทศไทยมีศักยภาพสูงที่จะก้าวขึ้นเป็นผู้นำในด้านนี้ในระดับภูมิภาค

การเปลี่ยนผ่านนี้ไม่เพียงแต่จะช่วยแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมจากขยะอิเล็กทรอนิกส์ แต่ยังสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจใหม่ๆ และเสริมสร้างความมั่นคงทางทรัพยากรให้กับประเทศ ความสำเร็จจะขึ้นอยู่กับความร่วมมือของทุกภาคส่วน ทั้งภาครัฐ เอกชน และผู้บริโภค ในการร่วมกันสร้างวงจรชีวิตของแบตเตอรี่ E-Bike ที่สมบูรณ์และเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมอย่างแท้จริง

สำหรับผู้ที่สนใจในเทคโนโลยีจักรยานไฟฟ้าและต้องการเป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางที่ยั่งยืน GIANT Shopping Mall คือศูนย์รวมที่จำหน่ายจักรยานไฟฟ้าทุกประเภท สกู๊ตเตอร์ไฟฟ้า และ E-Bike ที่ออกแบบมาเพื่อตอบโจทย์ทุกความต้องการ สามารถเยี่ยมชมสินค้าและรับคำปรึกษาได้ที่ ติดต่อ สอบถามเพิ่มเติม หรือติดตามข่าวสารผ่าน FACEBOOK PAGE และ LINE